Về kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020. Sau 4 năm thực hiện, kế hoạch đầu tư công trung hạn đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên những vướng mắc trong quá trình thực hiện đang đặt ra yêu cầu cần phải tiếp tục hoàn thiện để xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn tiếp theo đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.

Kết quả đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020

Thay vì bố trí vốn đầu tư hằng năm, kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách nhà nước (NSNN) được Quốc hội thông qua với tổng mức vốn đầu tư tối đa là 2 triệu tỷ đồng cho cả giai đoạn 2016 - 2020, bao gồm: Vốn ngân sách trung ương (NSTW) là 1,12 triệu tỷ đồng, gồm vốn nước ngoài 300 nghìn tỷ đồng, vốn trong nước 820 nghìn tỷ đồng; vốn cân đối ngân sách địa phương (NSĐP) là 880 nghìn tỷ đồng. Trên cơ sở Nghị quyết số 26/2016/QH14 của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ đã giao kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 cho các bộ, cơ quan trung ương, địa phương và điều chỉnh theo Nghị quyết số 71/2018/QH14 ngày 12/11/2018.

Trong giai đoạn 2016 - 2020, việc xây dựng và thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn đã khắc phục được tình trạng cắt khúc đầu tư công hằng năm, chuyển sang việc xây dựng kế hoạch đầu tư theo giai đoạn dựa trên việc phân tích, đánh giá về nhu cầu vốn để phục vụ cho việc thực hiện các mục tiêu, định hướng phát triển đất nước trong giai đoạn 2016 - 2020. Theo đó, tình trạng cân đối vốn hằng năm cũng được chuyển sang cân đối trung hạn 5 năm ở cả tầm quốc gia và chính quyền địa phương, đảm bảo nguyên tắc tập trung, thống nhất và tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các bộ, ngành và địa phương.

Hình thành khung pháp luật tương đối đồng bộ, thống nhất quản lý hoạt động đầu tư công

Luật Đầu tư công số 49/2014/QH13 được Quốc hội thông qua đã tạo ra hệ thống pháp luật đồng bộ để quản lý toàn bộ quá trình đầu tư công, từ chủ trương đầu tư, thẩm định nguồn vốn đối với các chương trình, dự án sử dụng vốn đầu tư công; lập, thẩm định, phê duyệt kế hoạch đầu tư, triển khai thực hiện kế hoạch; theo dõi, đánh giá, kiểm tra, thanh tra kế hoạch đầu tư công. Bên cạnh đó, để triển khai thực hiện Luật Đầu tư công, nhiều thông tư (22/2015/TT-BKHĐT, 02/2016/TT-BKHĐT, 06/2016/TT-BKHĐT, 13/2016/TT-BKHĐT, 01/2017/TT-BKHĐT, 03/2017/TT-BKHĐT, 07/2017/TT-BKHĐT), nghị định (77/2015/NĐ-CP, 84/2015/NĐ-CP, 131/2015/NĐ-CP, 15/2015/NĐ-CP, 136/2015/NĐ-CP, 16/2016/NĐ-CP, 161/2016/NĐ-CP, 63/2018/NĐ-CP, 120/2018/NĐ-CP) đã được các cơ quan có thẩm quyền ban hành về quy định về nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn đầu tư phát triển nguồn NSNN giai đoạn 2016 - 2020 và đáp ứng các yêu cầu triển khai Luật Đầu tư công, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công; khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, phân tán, qua đó nâng cao hiệu quả đầu tư theo đúng mục tiêu, định hướng của chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; thúc đẩy cơ cấu lại đầu tư và cơ cấu lại các ngành, vùng lãnh thổ; cơ bản bảo đảm tương quan hợp lý giữa phát triển kinh tế - xã hội và an sinh xã hội, giữa các ngành, lĩnh vực, các địa phương, vùng miền núi, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và các vùng khó khăn khác, chống thất thoát, lãng phí; bảo đảm tính công khai, minh bạch trong quản lý đầu tư công.

Công tác quản lý đầu tư công chuyển biến tích cực, góp phần thực hiện các mục tiêu về cơ cấu lại nền kinh tế

Theo báo cáo kết quả thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 của Chính phủ (tháng 10/2020), tổng số thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 là 2.114.940 tỷ đồng, vượt 114.940 tỷ đồng so với kế hoạch đã được Quốc hội quyết định. Việc huy động vốn đầu tư từ khu vực ngoài nhà nước đã được chú trọng, tỷ trọng vốn đầu tư của khu vực ngoài nhà nước trên tổng đầu tư toàn xã hội có xu hướng tăng, từ 38,9% trong năm 2016 lên 46% vào năm 2019. Kết quả thực hiện kế hoạch đầu tư công đã góp phần thực hiện hiệu quả mục tiêu cơ cấu lại nền kinh tế. Theo đó, quy mô đầu tư công trên GDP đã dịch chuyển theo hướng tích cực (tính đến quý III/2020 đạt 33,5%), phù hợp với các mục tiêu về cơ cấu lại đầu tư của Đảng và Nhà nước (mục tiêu tỷ trọng đầu tư nhà nước khoảng 31 - 34% đầu tư toàn xã hội). Trong năm 2020, trước bối cảnh đại dịch Covid-19 tác động đáng kể đến kinh tế toàn cầu, việc đẩy nhanh tiến độ thực hiện nguồn vốn đầu tư từ NSNN đã góp phần duy trì đà tăng trưởng cho kinh tế Việt Nam. Theo đánh giá của các tổ chức quốc tế, Việt Nam là một trong những nước có tốc độ tăng trưởng cao nhất khu vực trong năm 2020.

Không chỉ đạt kết quả trong việc thực hiện kế hoạch đầu tư, quản lý nợ đọng trong đầu tư công cũng được cải thiện rõ nét. Kế hoạch đầu tư công trung hạn đã khắc phục được tình trạng các dự án đầu tư vượt kế hoạch vốn được giao, làm gia tăng nợ đọng xây dựng cơ bản và gây áp lực đến cân đối NSNN các cấp. Theo đó, không bố trí vốn NSNN để thanh toán các khoản nợ đọng xây dựng cơ bản phát sinh sau ngày 31/12/2014. Đối với các khoản nợ phát sinh trước ngày 31/12/2014, kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn NSTW giai đoạn 2016 - 2020 đã bố trí đủ vốn cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương để thanh toán toàn bộ số nợ đọng xây dựng cơ bản nguồn NSTW là 8.487,321 tỷ đồng. Do vậy, tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản đã từng bước được xử lý và kiềm chế.

Kế hoạch đầu tư công trung hạn đã góp phần thực hiện mục tiêu cơ cấu lại đầu tư công, phát huy được vai trò của đầu tư công trong lan tỏa, liên kết các vùng, hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, tạo điều kiện thúc đẩy tăng trưởng kinh tế theo hướng bền vững

Cơ cấu đầu tư công đã có những chuyển biến tích cực. Đầu tư công đã tập trung hơn vào việc xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng, góp phần cải thiện môi trường đầu tư, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, liên kết các vùng miền. NSNN đã tập trung nhiều hơn cho đầu tư phát triển con người, nâng cao trình độ của người lao động. Cụ thể, trong tổng mức đầu tư phát triển từ ngân sách nhà nước, đầu tư cho phát triển cơ sở hạ tầng chiếm một tỷ lệ khá lớn. Bình quân chiếm trên 90% tổng chi đầu tư phát triển từ NSNN.

Định hướng đổi mới đầu tư công trong giai đoạn tiếp theo

Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng trong quá trình triển khai kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 vẫn còn có một số vướng mắc, tồn tại như tỷ lệ chi đầu tư giữa NSTW và NSĐP có xu hướng giảm dần qua các năm; cơ cấu lại đầu tư chưa gắn với cơ cấu lại tài chính - ngân sách, bảo đảm an toàn nợ công, vai trò chủ đạo của NSTW chưa được phát huy; cơ cấu đầu tư chậm thay đổi, cơ chế chính sách chưa đủ mạnh để thu hút nguồn lực từ khu vực tư nhân và đầu tư nước ngoài tham gia đầu tư vào khu vực công có sinh lời...

Giai đoạn 2021 - 2025, bối cảnh kinh tế quốc tế tiếp tục diễn biến phức tạp và khó lường cũng ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Bên cạnh đó, tác động của dịch Covid-19 và suy thoái kinh tế thế giới đến nền kinh tế trong giai đoạn tương đối toàn diện. Theo đánh giá sơ bộ, quá trình phục hồi nền kinh tế cần rất nhiều thời gian và nguồn lực để đẩy nhanh hơn quá trình cơ cấu lại nền kinh tế, góp phần sớm phục hồi nền kinh tế sau khi dịch được khống chế, nâng cao năng lực canh tranh quốc gia để nắm bắt các cơ hội xây dựng động lực tăng trưởng mới của nền kinh tế trong những năm đầu của kế hoạch, phù hợp với mục tiêu, định hướng của Chiến lược và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn tới. Do vậy, để đảm bảo kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 có hiệu quả cần phải chú trọng đến các định hướng sau: (i) Việc lập kế hoạch đầu tư công trung hạn phải bám sát và phù hợp với các kế hoạch tài chính 5 năm quốc gia giai đoạn 2021 - 2025; bảo đảm khả năng cân đối nguồn vốn đầu tư công, tạo điều kiện thu hút các nguồn vốn khác nhằm thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội, đảm bảo các cân đối vĩ mô, an toàn nợ công; (ii) Phân bổ vốn đầu tư công phải tuân thủ các quy định của pháp luật về nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn đầu tư, đồng thời gắn chặt với quá trình tái cơ cấu lại đầu tư công, cơ cấu lại thu - chi NSNN. Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn đầu tư công theo hướng hợp lý, bảo đảm tương quan hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo đảm an sinh xã hội, giữa các ngành, lĩnh vực, các địa phương và các đối tượng chính sách, các vùng miền núi, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và các vùng khó khăn khác, góp phần thu hẹp dần khoảng cách về trình độ phát triển kinh tế, thu nhập và mức sống của dân cư giữa các vùng miền trong cả nước; (iii) Tiếp tục và nâng cao chất lượng thể chế quản lý đầu tư công và ngân sách nhà nước để nâng cao hiệu quả đầu tư công. Thu hút tối đa và sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn đầu tư phát triển nền kinh tế, hoàn thiện cơ bản hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội thiết yếu, phục vụ cho việc thực hiện các mục tiêu của Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021 - 2025, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 – 2025; (iv) Ưu tiên bố trí vốn cho các vùng miền núi, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, góp phần thu hẹp dần khoảng cách về trình độ phát triển kinh tế, thu nhập và mức sống của dân cư giữa các vùng, miền trong cả nước; (v) Bảo đảm công khai, minh bạch trong việc phân bổ vốn đầu tư công, góp phần đẩy mạnh cải cách hành chính và tăng cường công tác phòng, chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.

Hải Thu (Viện CL&CSTC)-www.mof.gov.vn